Bu aralar Atina'da ve Yunanistan'da marketler diğer günlere nazaran biraz daha farklı. Normalde market girişlerine promosyonda olan ya da piyasaya yeni sürülmüş ürünler yerleştirilir biliyorsunuz, millet girer girmez bir ilgi çeksin, mümkünse -akıllarında olmasa da- satın alınsın diye. İşte bu aralar hangi markete girdiysek gözümüz sürekli helva, ahtapot salatası, tarama, zeytin gibi ürünler görüyor. Deterjan, şekerleme, temizlik ürünleri görmeye alışığım ama karşımda bir anda yüzlerce paket helva, üstü jelatinle sıkıca sarılmış soğuk deniz ürünleri salatası, zeytin kuleleri görünce "bu işte bir iş var" dememle Yunanistan'da Paskalya öncesi "Büyük Oruç" dönemine girdiğimizi hatırladım. Büyük oruç yani "Sarakosti", Paskalya'dan yedi hafta öncesinde, "temiz pazartesi" ile başlıyordu, tüm bu ürünler ise ülkede resmi tatil olan bu pazartesi gününde tüketiliyordu.
"Temiz Pazartesi" 40 gün süren Büyük Oruç günlerinin ilk günü. Arınmaya ve temizlenmeye niyet ettiğiniz günlere, ailenizle, arkadaşlarınızla, sevdiklerinizle başlıyorsunuz Yunanistan'da. 40 gün süresince et, yumurta ve süt ürünleri yenmiyor, balık ise önemli günlerde tüketiliyor sadece. Bazı günler zeytinyağı ve şarap tüketilmesi bile yasak. Dolayısıyla kabuklu deniz ürünleri, ahtapot, sebze ve içinde süt-yumurta bulunmayan tatlılara yöneliyor insanlar. Yılların alışkanlığı ve geleneği sayesinde de bazı yemek ve tatlı çeşitleri ise "Temiz Pazartesi" klasiği olmuş; helva, tarama salata, zeytin ve en önemlisi, sadece bu gün için üretilen "lagana" isimli susamlı, yassı ekmek en bilinenleri.
Ortodoks gelenekleri ve adetleri Yunanistan'da hâlâ oldukça yaygın bir şekilde uygulanıyor. Tanıdığım çoğu insan kendisini dindar olarak görmese de genel olarak kabul edilen ve alışkanlık olmuş eylemlere, davranışlara, yaklaşımlara uzak değiller. Dolayısıyla da "Temiz Pazartesi" genç yaşlı ayrım gözetmeksizin, o günün resmi tatil de olmasının etkisiyle yaygın biri şekilde kutlanıyor. Özellikle genç nüfusun çoğu oruç tutmayacak olsa da aileleriyle ya da arkadaşlarıyla bir araya geldikleri bu günü es geçmiyorlar. Sabah erken saatlerde fırına gidip "lagana" alınıyor, hava güzelse, sepete bahsettiğim yiyecekler dolduruluyor ve parklarda, ormanlarda piknik yapılıyor. Sadece bu güne özel gelenek ise gökyüzünü birbirinden farklı renklerdeki uçurtmalarla kaplamak. O yüzden internette "Temiz Pazartesi - Kathara Deftera" arattığınızda karşınıza, uçurtmalarla dolu görsellerin çıkması olağan. Bu sene 19 Şubat'a denk gelen "Temiz Pazartesi" ülkede geniş kitlelerce kutlanacak. Masalar kurulacak, etsiz sütsüz yumurtasız yemekler hazırlanacak, zeytinler, tarama salatalar, helvalar mideye indirilecek, kadehler "Kali Sarakosti - Mutlu 40 oruç günü" dilekleriyle kaldırılacak ve "Büyük Oruç" başlayacak. Aşağıda iki sene önce arkadaşlarıma jest olsun diye hazırladığım "Temiz Pazartesi" sofrasını görüyorsunuz.
Sanmayın ki ülkede 40 gün boyunca souvlaki (çöp şiş), gyros (döner) ve et yenmeyecek. Yukarıda da belirttiğim gibi özellikle genç nüfus oruç tutmuyor ve onlar için değişen pek bir şey yok ama "Temiz Pazartesi" sembolik de olsa mutluluğu, bir arada olmayı, huzuru, sağlığı, barışı, güzel olan ne varsa onu hatırlamamızı sağlıyor. Dünyanın pek umut vermeyen gidişatını düşününce de elimizdeki bu günleri iyi değerlendirmek gerekiyor. O yüzden "Kali Sarakosti" diyor mutfaktaki helvayı bir iştahla yemeye gidiyorum.